១. ដុំសាច់ក្នុងសុដន់ ៨០% ពុំមែនជាមហារីកសុដន់៖
ភាគច្រើនជាសភាពដែលហៅថា ដុំសាច់ (Fibrosystic Change) ដែលបណ្តាលមកពីភាពចុះខ្សោយនៃសាច់សុដន់ និងមានការនៃដក់ជាតិទឹក ក៏ក្លាយជាថង់ទឹក ក្នុងសុដន់ ពីទំហំតូច រហូតដល់ធំ អាចមានអារម្មណ៍ឈឺៗ ធម្មតាតែងតែកើតឡើងចំពោះស្ត្រី វ័យ ៤០ឆ្នាំឡើងទៅ រហូតដល់អស់រដូវ។
ក្រៅពីនោះ ក៏នៅមានដុំសាច់ដុះ ហ្វៃប្រដេណូម៉ា (Fibroadenoma) ដែលតែងតែ កើតឡើងច្រើន ចំពោះស្ត្រីអាយុចាប់ពី ១៥-២៥ឆ្នាំ ដែលមិនមានគ្រោះថ្នាក់ និងមិនចាំបាច់ត្រូវព្យាបាល ប្រសិនបើដុំសាច់ មិនមានទំហំធំ ឬបង្កនូវទុក្ខកង្វល់អ្វី។ ប៉ុន្តែ នៅពេលចម្រើនវ័យឡើង គ្រូពេទ្យអាចណែនាំឱ្យវះកាត់ចេញ។
វិធីសង្កេតជំហានដំបូង គឺដុំសាច់ដែលមានគ្រោះថ្នាក់ តែងតែមានលក្ខណៈរឹង និង មានទ្រង់ទ្រាយវៀចខុស ពេលសង្កត់មើល ឃើញដុំសាច់មិនកម្រើក ខណៈដែលដុំសាច់ ធម្មតា ជាដុំមូលៗ ពេលយកម្រាមដៃសង្កត់ក្បែរនោះ ដុំសាច់នោះ នឹងមានចលនាទៅមកបាន ប៉ុន្តែ ក៏មិនមែនទាំងអស់ដែរ។ ទោះជាយ៉ាងនោះក្តី នៅពេលរកឃើញដុំសាច់ បែបណាក៏ដោយ ក៏គួរទៅជួបគ្រូពេទ្យ ដើម្បីពិនិត្យឱ្យលម្អិត។
២. គួរពិនិត្យសុដន់ដោយខ្លួនឯង រាល់ខែ៖
ស្ត្រីគ្រប់រូប អាចពិនិត្យរាវរកមហារីកសុដន់ ដំណាក់កាលដំបូងបាន ដោយខ្លួនឯង។ នៅពេលជួបដុំសាច់ក្នុងដំណាក់កាលដំបូងហើយ នឹងធ្វើឱ្យឆាប់ទទួលការព្យាបាល បាន លទ្ធផលខ្ពស់ជាងការរកឃើញមហារីក នៅដំណាក់កាលរាលដាលទៅហើយ។
ស្ត្រីអាយុចាប់ពី ២០ឆ្នាំឡើងទៅ គួរពិនិត្យសុដន់ ដោយខ្លួនឯង ជាប្រចាំ រាល់ខែ និងទៅជួបគ្រូពេទ្យ រៀងរាល់ ៣ឆ្នាំម្តង។ ចំពោះស្ត្រីអាយុចាប់ពី ៤០ឆ្នាំឡើងទៅ គួរ ទៅជួបគ្រូពេទ្យ ពិនិត្យមហារីកសុដន់ រៀងរាល់ឆ្នាំ និងចាប់ផ្តើមពិនិត្យបែបម៉េមម៉ូក្រាម ព្រោះអត្រាគ្រោះថ្នាក់ នៃជំងឺនេះ នឹងកើនឡើងតាមអាយុ។
៣. ៨០% នៃស្ត្រីកើតមហារីកសុដន់ មិនបានដឹងពីកត្តាប្រឈម៖ គួរឧស្សាហ៍ពិនិត្យសុដន់របស់ខ្លួន ឱ្យបានជាប់លាប់ និងប្រព្រឹត្តល្អចំពោះសុខភាព ឱ្យបានច្រើន ដោយចៀសវាងកត្តាប្រឈមនឹងជំងឺ ដែលអ្នកអាចចៀសវាងបាន ដូចជា ការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង ១ថ្ងៃ ២-៥កែវ ទម្ងន់ខ្លួនលើសកំណត់ (ជាពិសេស ស្ត្រីវ័យ អស់រដូវ) ការទទួលទានអាហារមានជាតិខ្លាញ់ខ្ពស់ និងសាច់សត្វ ការប្រើប្រាស់អ័រម៉ូនភេទស្ត្រី ជំនួសអ័រម៉ូនធម្មជាតិ និងការមិនបានហាត់ប្រាណ។
ក្រៅពីនេះ ក៏មានកត្តាគ្រោះថ្នាក់ដែលអ្នកមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន ដូចជា អាយុដែល លើសពី ៥០ឆ្នាំ សមាជិកក្នុងគ្រួសារមានប្រវត្តិកើតជំងឺមហារីកសុដន់ តាំងពីអាយុនៅតិច ការមានរដូវ មុនអាយុ ១២ឆ្នាំ មានហ្សែនមហារីកសុដន់ ពុំមានកូន ឬមានកូន នៅពេលអាយុ ៣០ឆ្នាំឡើង។
៤. ពិនិត្យរកហ្សែនមហារីក ក្នុងខ្លួន៖
ទោះជាបច្ចុប្បន្ន មានបច្ចេកវិទ្យាដែលជួយពិនិត្យរកហ្សែនមហារីកសុដន់បានក្តី ប៉ុន្តែ ស្ត្រីដែលកើតជំងឺមហារីកសុដន់ មានត្រឹមតែ ៥-១០%ប៉ុណ្ណោះ ដែលបណ្តាល មកពីតំណពូជ ដោយមានសមាជិកក្នុងគ្រួសារ កើតជំងឺមហារីកសុដន់ ជាច្រើននាក់ និងច្រើនជំនាន់ មានហ្សែនបង្ហាញពីមហារីកសុដន់ ដូចជា BRCA 1 និង BRCA 2 មួយ ហ្សែន ឬច្រើនហ្សែន។ ប្រសិនបើអ្នកមានហ្សែនទាំងនេះ នៅក្នុងខ្លួន ឱកាសកើតជំងឺមហារីកសុដន់ នឹងមានច្រើនដល់ទៅ ៨០%។
ការពិនិត្យរកហ្សែនមហារីក អាចមានទាំងគុណសម្បត្តិ និងគុណវិបត្តិ ដូចជា បើពិនិត្យរកឃើញថា មានហ្សែនខាងលើ ធ្វើឱ្យអ្នកនិងគ្រួសារ អាចមានអារម្មណ៍ភ័យព្រួយ និងយកចិត្តទុកដាក់ថែទាំខ្លួនឯងយ៉ាងហ្មត់ចត់ជាងមុន ដូចជា ទៅពិនិត្យម៉េមម៉ូក្រាម ញឹកញាប់ជាងមុន ទទួលទានថ្នាំតាម៉ុកស៊ីហ្វេន (Tamoxifen) ដែលជួយបន្ថយអត្រា ប្រឈមបានជាងពាក់កណ្តាល។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើរកឃើញថា ពុំមានហ្សែនមហារីកសុដន់ អាចធ្វើឱ្យអ្នកមានការធ្វេសប្រហែសក្នុងការការពារខ្លួន។ ដូច្នេះ គួរពិគ្រោះជាមួយគ្រូពេទ្យសិន មុននឹងធ្វើការពិនិត្យរកហ្សែនមហារីក។
៥. ការទទួលទានថ្នាំពន្យារកំណើត គឺជាកត្តាប្រឈមមួយ៖
សព្វថ្ងៃ នៅមានការអះអាងថា ការទទួលទានថ្នាំពន្យារកំណើត ជាការបង្កើនអត្រា ប្រឈមនឹងជំងឺមហារីកសុដន់ ដែរឬទេ ហើយទោះបីជានៅមិនទាន់មានភ័ស្តុតាង ច្បាស់លាស់ថា ស្ត្រីដែលទទួលទានថ្នាំពន្យារកំណើត មានកត្តាប្រឈមនឹងជំងឺមហារីកសុដន់ កើនឡើងក្តី ប៉ុន្តែ បើមានសមាជិកក្នុងគ្រួសារ ធ្លាប់មានប្រវត្តិកើតជំងឺនេះ ឬមាន ហ្សែនជំងឺនេះ គួរពិចារណាប្រើការពន្យារកំណើត បែបផ្សេងវិញ ប្រសើរជាង ដើម្បី ចៀសវាងកត្តាប្រឈមនេះ។
៦. ទំហំដើមទ្រូងមិនពាក់ព័ន្ធកម្ពស់ និងទម្ងន់ ទើបជាកត្តាប្រឈម៖
ទម្ងន់ដែលច្រើនលើសកម្រិត បានបង្កើតនូវកត្តាប្រឈមចំពោះការកើតជំងឺមហារីកសុដន់ និងចំពោះការបាត់បង់ជីវិត ដោយសារជំងឺនេះ ពិសេស ចំពោះស្ត្រីអស់រដូវ ដោយមិនពាក់ព័ន្ធនឹងទំហំដើមទ្រូងឡើយ។ ក្រៅពីនេះ ការបណ្តែតបណ្តោយខ្លួនឱ្យធាត់ ហួសកម្រិត ក៏បង្កើនអត្រាប្រឈមនឹងមហារីក ប្រភេទផ្សេងៗ ចំនួនពី ៣០-៥០%។
ជាតិខ្លាញ់ ជាសារធាតុដើមដំបូង នៃការបង្កើតអ័រម៉ូនអេស្ត្រូចេន (Estrogen) ដូច្នេះ ស្ត្រីធាត់ មានការបង្កើតអ័រម៉ូនប្រភេទនេះ កាន់តែច្រើនឡើង ជាពិសេស វ័យអស់រដូវ ដែលជាការបង្កើនអត្រាប្រឈមនឹងមហារីកសុដន់។ ម៉្យាងទៀត ស្ត្រីវ័យអស់រដូវ ដែល មានទម្ងន់ខ្លួនលើស (ធាត់) តែងតែស្ទាបមិនឃើញដុំសាច់នៅក្នុងសុដន់ ទម្រាំតែរកឃើញ មហារីក ក៏ឈានដល់ដំណាក់កាលរាលដាលទៅហើយ។
អត្រាប្រឈមនឹងការបាត់បង់ជីវិត ដោយសារមហារីកសុដន់ ក៏ពាក់ព័ន្ធនឹងកម្ពស់ ផងដែរ ព្រោះកម្ពស់ ជាការបង្ហាញនូវអត្រាការលូតលាស់ដ៏ឆាប់រហ័ស។ ស្ត្រីដែលមាន កម្ពស់មិនលើសពី ១៥២សង់ទីម៉ែត្រ ប្រឈមនឹងមហារីកសុដន់ តិចជាង អ្នកដែលមាន កម្ពស់លើសពីនេះ។
៧. ការហាត់ប្រាណ ជួយបន្ថយអត្រាប្រឈម និងបង្ការមហារីកសុដន់៖
ចំពោះស្ត្រីដែលមិនទាន់អស់រដូវ ការហាត់ប្រាណ នឹងជួយបន្ថយកម្រិតអ័រម៉ូន- អេស្ត្រូចេន និងប្រូចេស្ទើរ៉ូន ទើបអាចជួយបន្ថយអត្រាប្រឈមនឹងជំងឺមហារីកសុដន់ បាន។ ចំណែកស្ត្រីដែលមានកម្រិតអ័រម៉ូនអេស្ត្រូចេន ក្នុងកម្រិតខ្ពស់ អស់មួយជីវិត តាម-រយៈការឆាប់មានរដូវ តាំងពីអាយុនៅតិច ការមិនមានផ្ទៃពោះ និងការក្រអស់រដូវ នឹង មានអត្រាប្រឈមខ្ពស់។ ស្ត្រីវ័យអស់រដូវ ដែលទទួលទានអ័រម៉ូនបំពេញបន្ថែម ទាំងអេស្ត្រូចេន និងប្រូចេស្ទើរ៉ូន មានការប្រឈមនឹងជំងឺមហារីកសុដន់ ច្រើនជាងអ្នកដែលទទួលទានអ័រម៉ូន អេស្ត្រូចេន តែមួយមុខ។ ការហាត់ប្រាណបន្តិចបន្តួច ក៏មានឥទ្ធិពលជួយបង្ការការកើតជំងឺមហារីកសុដន់ បានដែរ។ តាមការស្រាវជ្រាវរកឃើញថា ការដើរលឿន ត្រឹមតែ១សប្តាហ៍ ១ម៉ោង និង ១៥នាទី រហូតដល់ ២ម៉ោង នឹងអាចជួយបន្ថយអត្រាប្រឈមបាន១៨%។
៨. ស្ត្រីអាយុច្រើន តែសុដន់មិនជ្រាយ មិនយារ នៅហាប់ណែនល្អ មានអត្រាប្រឈមខ្ពស់៖
ស្ត្រីអាយុតិច ភាគច្រើនមានសាច់សុដន់ នៅហាប់ណែនល្អ ប៉ុន្តែ នៅពេលអាយុ កាន់តែច្រើន សាច់សុដន់ នឹងចុះខ្សោយ និងមានជាលិកាខ្លាញ់ជំនួសវិញ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើ អាយុ ៤០ឆ្នាំឡើងទៅ ហើយនៅមានសាច់សុដន់ក្រាស់ហាប់ណែនទៀត នឹងមានការ ប្រឈមនឹងជំងឺមហារីកសុដន់ខ្ពស់ ព្រោះនៅមានក្រពេញទឹកដោះ និងកោសិកាផ្សេងៗ ច្រើនជាងសុដន់ដែលមានតែជាតិខ្លាញ់ ធ្វើឱ្យឱកាសកើតមហារីក មានច្រើន។ ការវាស់ដង់- ស៊ីតេភាពហាប់ណែនរបស់សាច់សុដន់ អាចធ្វើបាន តាមរយៈការពិនិត្យម៉េមម៉ូក្រាម។
៩. បើមានអត្រាប្រឈមខ្ពស់ គួរពិនិត្យអេកូ បន្ថែមពីលើការពិនិត្យម៉េមម៉ូក្រាម៖
ចំពោះស្ត្រីដែលដឹងខ្លួនថា មានអត្រាប្រឈមនឹងការកើតជំងឺមហារីកសុដន់ខ្ពស់ ឬស្ត្រីអាយុ ៤០ឆ្នាំឡើងទៅ ដែលមានសាច់សុដន់ នៅហាប់ណែនល្អ អាចត្រូវពិនិត្យអេកូ (Ultrasound) ទន្ទឹមគ្នានឹងការធ្វើម៉េមម៉ូក្រាម។ ការពិនិត្យអេកូ នឹងជួយពិនិត្យរកមហារីកសុដន់ ទំហំតូច (១ស.ម) ដោយសារ ការធ្វើម៉េមម៉ូក្រាម ពិបាកនឹងរកឃើញនូវចំណុចខុសប្រក្រតី នៅក្នុងសុដន់ដែលមានសាច់ហាប់ណែន។ ហេតុនេះ ទើបគ្រូពេទ្យផ្នែកវិទ្យុសាស្ត្រ ធ្វើការពិនិត្យទាំង២វិធីផ្គួបគ្នា ដើម្បីឱ្យបានទិន្នន័យច្រើន និងជាក់លាក់បំផុត៕
